"Dokkimenntað og grínlætað"

Þegar þetta er skrifað er dagur íslenskrar tungu,  16. nóvember  2007 og  200 ára fæðingarafmæli Jónasar Hallgrímssonar. Í  fréttum RUV í morgun var sagt að í tilefni dagsins  muni  íslenska verða  í hávegum höfð. Það hefur sem sagt verið tekin sú ákvörðun að í dag verði töluð íslenska í ríkisútvarpinu!  Gott og vel, hugsaði ég og ákvað að leggja við hlustir.  Ekki fannst mér íslenskan vera í einhverjum hávegum, hvað þá höfð þar.  Það er ljóst að sá málfarsráðunautur, sem tíðrætt var um hér á árum áður hefur annað hvort verið látinn hverfa til annarra starfa eða dáið drottni sínum og enginn ráðinn í hans stað. Í það minnsta virðist engin tilraun gerð til málfarsbóta á RUV. Það er umhugsunar atriði hvaða  tungumál sumir þáttastjórnendurnir tala. Þó er ástandið á RUV til muna betra en á litlu stöðvunum mörgum hverjum. Ég myndi ekki treysta flestum sem þar eru í loftinu til að skrifa fyrir mig jólakort, þ.e.a.s ef það ætti að skiljast sem slíkt. Á degi íslenskrar tungu hefði t.d. einhver hjá RUV átt að benda Óla Palla á að til er skínandi íslenskt orð yfir „músík“ sem hann tönglast á í tíma og ótíma. Og orðið er tónlist.   

Það er deginum ljósara að þeir sem sinna því sem í dag  kallast „menning“  og annast framleiðslu hennar og matreiðslu ofan í okkur almenninginn,  eru skúrkar málsins.  Allt er „ameríkanserað“ bæði í orði og verki . Það er eins og menn haldi að þeir verði eitthvað menningarlegri með því að slá um sig með slettum  og orðum sem almenningur skilur ekki. Og nú er toppurinn að  þýða íslensk orðtæki eða máltæki yfir á ensku, og   „íslenska“  svo   þýðinguna  aftur til baka, bæta við hana  greini eða öðrum endingum sem hæfa málinu. Og útkoman er alltaf eitthvert orðskrípi sem á að dekka eitthvað sem yfirleitt  eru til að jafnaði, 4 til 8 orð,  yfir í íslensku. Það er ekki spurningin,  spurningin er bara  að nota þau.  Tökum t.d. enska orðið „tail“. Það merkir nánast allt sem er aftast á  skepnu hvort sem hún syndir, flýgur eða hleypur. 

Íslenskan er sem betur fer öllu nákvæmari. Í henni er gerður greinarmunur á, hvert dýrið er. Um leið og við heyrum orðið, vitum við um leið hvernig eða hvaða dýr er um að ræða.  Þ.e.a.s. Sporður, tagl, rófa, skott, dindill, stertur, hali, stýri,stél, o.s.f.v.  Þetta er ekki tæmandi listi, ég man ekki fleiri orð í bili en heyrt hef ég að til séu um 25 til 30 orð í málinu fyrir þetta eina  í ensku. Þetta er aðeins eitt dæmi yfir glæsilega málauðgi íslenskrar tungu umfram  þá ensku.  Vilja menn skipta?

MS hefur unnið stórvirki í málefnum tungunnar. Í tilefni dagsins opnuðu þeir stórkostlegan vef um Jónas Hallgrímsson.   jonas.ms.is -  Á mjólkurfernunum frá þeim hefur  íslenskt mál leikið aðalhlutverkið.  Framsetningin hefur verið stórskemmtileg og  fræðandi og um leið lesandanum hvatning að taka sig saman í andlitinu, málfarslega séð.  Þeir eiga heiður skilið og þeirra framlag er lýsandi dæmi þess hvernig fyrirtæki geta notað hluta hagnaðar síns til góðra verka. Þ.e.a.s. ef eigendur þeirra eru ekki of  uppteknir af „gróða og græðgi“.

Ég tók saman síðdegis þær slettur og ambögur sem ég heyrði í stuttri hlustun á RUV í dag, á degi íslenskrar tungu , og setti saman úr þeim ímyndaðan texta. Vafalaust  gleymi ég einhverju en til viðbótar greip ég til tveggja eða þriggja  óorða sem ég hef heyrt á síðustu dögum.

„Ég fékk brilljant  ídeu í dag. Að ræta um hvernig menn fökka Íslensku sproki með slettum.  Þegar ég hafði ræterað töluvert um sprokið,  ídeaði ég hvort ég ætti ekki að meila þetta til vinar míns og láta hann analísera og kvalítæta stöffið.  Ef hann bakk  dokkimenntaði og  fílaði stöffið  og grínlætaði á það, nítaði ég ekki annað en másera smástund á kompjútinu til að klósera stöffinu. Þannig má klósa á að málið verði teilerað.“Þýðing óskast.